Yöneylem araştırması nedir? Ne zaman ortaya çıkmıştır? Yöneylem araştırmasının kapsadığı konular nelerdir? Sorunların çözümü için izlenmesi gereken yollar nedir? Endüstri mühendisliğinin temel dersi olan yöneylem araştırmasının detayları yazımızda… [i.a.]
Yöneylem Araştırması Nedir?
Yöneylem araştırması, bir iş alanında en iyi sonuçları elde etmek için en iyi kararları almaya yarayacak araştırmalara yönelik bilimsel çözümleme yöntemidir. Dünyanın gerçek karmaşık sorunları için fikir üretmede matematiksel modelleme, istatistik gibi bilimsel yöntemler kullanılır. Yöneylem araıştırması Endüstri Mühendisliğiyle doğrudan ilgilidir. Endüstri mühendisliği bakış açısıyla yöneylem araştırması tekniklerini araç olarak görür. Türkçe de Yöneylem Araştırması dediğimiz konu İngilizce de ‘Operational Research’ diye adlandırılır.
Yöneylem Araştırması Nasıl Doğmuştur?
Sanayi devriminin gerçekleşmesinden sonra ülkelerde üretim hacimlerinin büyümesi, yapılan organizasyonların artması etrafta kaos oluşturmaya başlamıştı. Büyüme yaşandığı için kaynaklar yetersiz gelmeye başlamıştı. Bu karmaşaya çözüm aranırken, farklı bilimlere yönelmeler oldu.
Ardından 2. Dünya savaşında, İngiltere’de savaş teçhizatının gemilere yükleme ve indirme süresini kısaltmak amacıyla yöneylem araştırması konusunda da çalışmalarda bulunmuştu. Ancak bu gelişmelerin hiç biri yöneylem araştırmasıyla yapılan ilk çalışma olarak kabul edilmez.
Yöneylem araştırması ile ilgili ilk çalışmalar için verilen örnekler şunlardır;
- 1936 yılının başında İngiliz Hava Bakanlığı; Suffolk’da Bawdsey Araştırma İstasyonu’nu kurdu. Burası hava kuvvetleri savaş öncesi radar çalışmalarının yapıldığı merkezdi. 1936 yılında Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) içinde Britanya hava savunması için özel bir birlik oluşturuldu. Radarın kullanılmaya başlaması beraberinde bazı sorunlar da getirdi; Uçakların rotası ve kontrolü gibi elde edilen bilginin doğru ve etkin bir şekilde kullanılması gibi. 1936 yılının sonunda, Kent’deki Biggin Hill’de kurulan bir grup elde edilen radar bilgisi ile diğer uçakla ilgili yer bilgilerinin birleşmesini hedefleyen çalışmalar yaptı.
- 1937 yılında Bawdsey Araştırma İstasyonu deneysel çalışmaları pratiğe çevirdi ve Radar İstasyonu olarak çalışmaya başladı. Radardan elde edilen bilgilerle genel hava savunma ve kontrol sistemi oluşturuldu.
- Türkiye’de ise ilk yöneylem çalışmasını ise Türk Silahlı Kuvvetleri yapmıştır.
Yöneylem Araştırmasının Kapsadığı Konular;
- Oyun Teorisi
- Markov Zincileri
- Tam Sayılı Doğrusal Programlama
- Proje Yönetimi (CPM, PERT)
- Doğrusal Programlama
- Duyarlılık Analizi ve Dualite
- Ulaştırma Modelleri
- Ağ Modelleri
Sorunların Yöneylem ile Çözerken İzlenmesi Gereken Yollar;
- Problemi kavramak, sorunu tanımlamak
- Sistemi inceleme
- Problemi matematiksel formül haline getirme
- Modelin doğrulanması
- Doğru alternatifin seçilmesi
- Seçtiğimiz alternatifin, karar vericiye sunulması
- Alternatifin uygulanması, takip edilmesi
