“İş Etüdü” dersi Endüstri Mühendislerinin diğer mühendislerden farklı olmalarına katkı sağlayan en önemli derslerden birisidir. Aşağıda ki yazıda, kısaca “İş Etüdü” nedir? sorusuna cevap verilmiş ve “ölçüm zamanlarının” nasıl hesaplanması gerektiği anlatılmış. Ayrıca yazı video ile desteklenmiştir. Faydalı olması dileğiyle… (İ.A.)
İş etüdü, iş sistemlerinin sistematik olarak incelenmesi (analiz edilmesi) ve amaçlara uygun olarak düzenlenmesine (sentez) ilişkin yöntem ve deneyimlerin uygulanmasıdır.
Burada amaç, işin iyileştirilmesi ve işletmenin daha ekonomik çalışmasını sağlamaktır.
İş etüdü çalışmalarında, çalışan kişinin iş yapabilme gücü ve gereksinimleri de göz önünde bulundurulur.
İş etüdü, yeni kurulacak bir işletmede alternatif ürünler ve teknolojiler arasından fayda/maliyet oranı en yüksek olanın seçiminden, faaliyetlerine devam etmekte olan bir işletmede mevcut iş sisteminin performansının iyileştirilmesine kadar her aşamada kullanılan bir yöntemdir.
İş etüdü, sistemin mevcut durumunun sorgulanması ile başlar, yerine performansının daha yüksek olmasını sağlayacak revizyon ya da alternatif sistem önerilerinin geliştirilmesi ile devam eder ve son olarak da, önerilerin gerçekleştirilmesi halinde katlanılacak yatırım maliyetlerini, elde edilecek performans artışı ile kıyaslayarak, yatırımın getirişi oranının hesaplanması yolu ile karar vericilere yardımcı olur.
İş Etüdü / Ölçümü
İş etüdü ile, her bir çalışma yeri ve bu çalışma yerleri arasındaki ilişkiler bir sistem yaklaşımı çerçevesinde incelenmektedir (analiz edilmektedir). Sistemin analizinde en önemli veri, işlerin yapılma zamanına ilişkin verilerdir ve bu veriler aşağıda yer alan yedi unsur çerçevesinde belirlenir.
- Görev: İş sisteminin varlık nedenidir. Sistemden talep edilen çıktının oluşturulması için gerçekleştirilecek esas faaliyetin kısa bir tanımıdır.
- Girdi: Görevi gerçekleştirerek çıktıya ulaşmak için kullanılacak malzemeyi, bilgiyi, enerjiyi vb. ifade eder. Görevi gerçekleştiren insan ile kullanılan üretim aracı ayrı birer unsur olarak ele alınır.
- İnsan: Görevi gerçekleştirecek olan kişidir. Bu noktada, çalışanın sahip olması gereken nitelikler de belirlenmelidir.
- Üretim Aracı: Görevi gerçekleştirecek olan makine, ekipman, vb. teçhizattır.
- İş Akışı: İnsan ve üretim aracının birlikte çalışması yoluyla görevi gerçekleştirirken kullandıkları süreçtir. Süreç, görevin nasıl yapıldığını tarif eden faaliyetlerin (akış dilimlerinin) toplamından oluşur.
- Çıktı: Süreç sonucunda ortaya çıkan, müşterinin talep ettiği ürünler ya da hizmetler ile bunların elde edilmesinde kullanılmış olan bilgi, atık, vb. unsurları ifade eder.
- Çalışma Koşulları: İnsanın çalıştığı ortamın fiziksel özellikleri (toz, gaz, gürültü, ısı, nem, vb.), sosyal/örgütsel özellikleri (bağlı olduğu ücret sistemi, arkadaşlık koşulları, ast-üst ilişkileri, mola ve vardiya düzenlemeleri vb.) ile sistemin performans ölçütlerini etkileyen; üretim aracının ayar tanımları, tolerans sınırları (işin hassasiyeti), taşıma mesafesi, işlem mesafesi, vb. tüm diğer unsurlar bu başlık altında incelenir.
İşlerin yapılma zamanına ilişkin veriler, aşağıdaki amaçlar doğrultusunda kullanılmaktadır
- Planlama (ön maliyet, ihtiyaç planlama, yöntem karşılaştırma vb.)
- İşi yaptırma (termin izleme, makine yükleme, malzeme hareketi vb.)
- Kontrol (kesin maliyetin çıkarılması, sayısal göstergeler)
- Ücretlendirme (performansa dayalı ücretlendirme prim vb.)
İşin yapılma zamanı (sipariş zamanı) aşağıdaki şekilde belirlenmektedir
Sipariş Zamanı=Hazırlık Zamanı+Uygulama Zamanı
Yukarıdaki eşitlikte yer alan uygulama zamanı verilen görevin yerine getirilmesi ile ilgili faaliyetleri içerir. Siparişin yerine getirilmesi sırasında söz konusu olan faaliyetler ve durumlar uygulama zamanı kapsamında incelenir.
Uygulama zamanı, bir siparişin “m” miktarının çalışan tarafından yapılması için gerekli olan zamandır.
Örneğin, 350 adet sacın kesilmesi, 20 adet döküm parçasının tornalanması vb.
Uygulama zamanı ve içeriğindeki bileşenler aşağıdaki şekilde hesaplanır
Uygulama Zamanı=Miktar (m)*Birim Zaman
Birim Zaman: Bir iş akışının çalışan tarafından gerçekleştirilmesi için verilen zamandır. Birim zaman; temel zaman, dağılım zamanı ve dinlenme zamanının toplamından oluşur.
Birim Zaman=Temel Zaman+Dağılım Zamanı+Dinlenme Zamanı
Temel Zaman: Bir iş akışının çalışan tarafından plana uygun olarak yapıldığı akış dilimlerine ilişkin öngörülen zamanların toplamıdır. Temel zaman bir birim ürün için belirlenir.
İş akışı: İş parçasının makineye bağlanması, işlenmesi ve sökülmesi
Akış dilimi 1: İş parçasının makineye bağlanması,
Akış dilimi 2: İş parçasının makinede işlenmesi,
Akış dilimi 3: İş parçasının makineden sökülmesi
Bu akış dilimlerinin toplam zamanı temel zamanı oluşturur.
Dağılım Zamanı: İş akışı sırasında plansız olarak ortaya çıkan tüm faaliyet ve ara verme zamanlarına ilişkin öngörülen zamanların toplamıdır.
Dağılım zamanı bir birim ürün için belirlenir. Örneğin, arıza giderme, elektrik kesintisi nedeniyle bekleme, malzeme bekleme, su içme, tuvalete gitme vb.
Dinlenme Zamanı: Çalışanın dinlenmesi için gerekli akış dilimlerine ilişkin öngörülen zamanların toplamıdır. Dinlenme zamanı bir birim ürün için belirlenir. Örneğin dokuma parçalarını uzun süre kontrol ettikten sonra dinlenme vb.
Temel zaman, dağılım zamanı ve dinlenme zamanı; iş etüdünde yer alan zaman ölçümü, karşılaştırma tahmin, önceden belirlenmiş zamanlar sistemi (MTM, MOST, MODAPTS, vb.), dinlenme zamanı etüdü, iş örneklemesi, uzun süreli dağılım zamanı ölçümü gibi çeşitli yöntemlerle belirlenir.
Hazırlık Zamanı: İş sisteminin görevi gerçekleştirmeye hazır hale getirilmesi ve gerekiyorsa görev bittikten sonra sistemin tekrar eski haline getirilmesi ile ilgili faaliyetlerde harcanan zamandır. Genellikle hazırlık faaliyetleri her sipariş için “bir kez” yapılır. Örneğin, siparişle ilgili dokümanları alma ve okuma, takım ve aletleri temin etme, üretim araçlarını ayarlama, örnek yapma, donanım değiştirme, takım ve düzenekleri sökme, siparişle ilgili bilgileri kaydetme, vb faaliyetlerdir.
Hazırlık zamanı aşağıdaki şekilde hesaplanır
Hazırlık zamanı=Hazırlık Temel Zamanı+Hazırlık Dağılım Zamanı+Hazırlık Dinlenme Zamanı
Hazırlık zamanının belirlenme şekli birim zamanı oluşturan unsurların belirlenme şekli ile aynıdır.
Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda iş sisteminin analizinden sonra yapılacak olan düzenleme (sentez) ise, hedeflenen amaca ulaşabilmek için önerilerin belirlenmesi, geliştirilmesi ve optimal çözüm önerisinin seçilmesinden oluşur. Düzenleme aşamasında, optimal çözümün belirlenmesine ilişkin olarak, çeşitli sorun çözme teknikleri kullanılır ve miktar performansı, birim zaman vb. performans göstergelerinden yararlanılır. Ayrıca, önerilerin fayda/maliyet analizi de yapılır.
İş etüdü çalışmaları süreklilik gerektirir.
Bu nedenle, işletmelerde özellikle planlama bölümlerinde iş etüdü yöntem ve tekniklerini bilen, değişen teknoloji ve ürünlerde revizyon işlemlerini gerçekleştirebilecek analitik düşünce yapısına sahip kişiler istihdam edilmelidir. Bu kişiler, iş etüdü uygulamalarını pratik olarak uygulayabilecek düzeyde eğitilmeli ve yönlendirilmelidir.
Sitemizde yayınladığımız yazıda sizden de alıntı yaptık. Teşekkürler katkılarınız için.
Katkımız olduysa ne mutlu bize İpek hanım.
Yazı için teşekkürler.. İç denetim açısından da çok faydalı..
Rica ederim Cem bey. Faydalı olabildiysek ne mutlu bize.