İş hayatımızda hepimiz birilerine rapor hazırlamak, sunum yapmak yada derdimizi yazılı olarak anlatmak zorunda kalmışızdır. İşte bu derdimize derman olacak yada ciddi manada katkı sağlayacak etkili raporlama araçlarını ele alan 9 bölümlük bu seri yazı Abdullah KİSE bey tarafından yazılmış. Çok istifade ettiğim ve defalarca okuduğum bu seriden dolayı kendisine teşekkürü bir borç bilirim.
Daha önce değindiğimiz veri-mürekkep oranı teorisini, Gestalt prensiplerini ve Herbert Paul Grice’ın etkileşim hakkındaki görüşlerini tasarımlarımıza yansıtmak istersek tablo ve/veya grafik seçiminde dikkatli davranmamız gerekir.
Gestalt Prensipleri ve Grice’in etkileşim hakkındaki görüşleri için buraya; Veri-mürekkep oranı teorisi için buraya bakabilirsiniz.
Grafik seçiminden önce elimizdekilere bir bakalım;
Verileri son derece esnek ve hızlı analiz etmek istediğimizde dimensional model kaliteli bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu modelde en basit söylemle, iki farklı karaktere sahip veri grubu oluştururuz. Sayısal veya hareketleri ihtiva eden gruba Fact, bu gruptaki verileri filtrelemek için kullanılan metinleri ihtiva gruba Dimension (boyut) adı verilir.
Dimension verileri genellikle fact verilerini filtreleyen parametreler ve/veya bu verileri çeşitli detaylarda kırarak dilimlere ayıran özellikler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Mesela satış, üretim, envanter, stok gibi sayısal veriler fact grupları olarak; müşteri, zaman, mekan gibi metinsel veriler dim grupları olarak modellenirler. Etkili rapor tasarımları elde etmek için bu iki grup veriyi amaca uygun görsellerle ifade etmemiz gerekir.
Dilerseniz raporunuzu düz metin olarak da hazırlayabilirsiniz. Ancak verileri düz metin olarak sunmak çoğu zaman anlaması zor bir görüntü oluşturur. Raporlarda doğru yerde Tablo-Matris ve/veya Grafik kullanmak, vermek istediğimiz mesajın netliğini arttıracaktır.
Tablo – Matris Kullanımının uygun olduğu yerler
Tablo ve matris çoğunlukla Dimension ağırlıklı verilerin sunumunda tercih edilir. Satır ve sütunlardagösterilmesi anlam kargaşasına sebep olmayan ve en alt detayına kadar bütün olarak ihtiyaç duyulan veri kümeleri tablo veya matris olarak sunulabilir.
Özellikle detaydaki değerlere tek tek odaklanmak istiyorsak satır ve sütunların kesişimi bize anlamlı bilgiler verecektir.
İstersek tek bir değeri istersek belli bir alanı vurgulayarak ön plana çıkarabiliriz.
Burada satır veya sütun miktarı arttıkça okunabilirlik azalacaktır. Rahatça okunabilmesi için çeşitli gruplar oluşturup sadece istendiğinde detayları gösterecek şekilde bir tasarım yapmak isteyebiliriz. Bazen yine de tüm detaya ihtiyaç duyulur ve bu detay Excel gibi bir üründe analiz edilmek üzere istenebilir. Bu durumda zaten tasarıma aşırı yatırım yapmaya gerek olmaz. Çünkü beklenen şey anlaşılabilirlikten ziyade tüm detaylara sahip olmaktır.
Grafik Kullanımın uygun olduğu yerler
Eğer göstermek istediğimiz veri kümesi Fact ağırlıklı verilerden oluşuyorsa tablo veya matris ile gerekli tüm mesajları vermemiz mümkün olmaz. Grafikler bize ilişkili ek mesajları da verme imkanı sunar.
Fact verileri için şu ek mesajları da iletmek isteyebiliriz:
- Verinin zamana göre değişimini
- Grupların bir birine göre büyüklüklerini
- Gruplar arasındaki farkın nasıl değiştiğini
- Bir bütünün parçalarının bir biriyle ilişkisini
- Standarttan sapma durumunu
- Verilerin bağıntısını (Correlation) ve dağılımını (Distribution)
Gestalt prensiplerini göz önünde tutarak nokta, çizgi, çubuk, sembol, şekil kullanıp ek mesajları iletmek mümkün. Piyasadaki raporlama ürünleri çok zengin grafik çeşitliliği sunmaktadır. Daha önce yazdıklarımızı akıldan çıkarmayarak, mesajınızı açık bir şekilde verebilecek olanlardan dilediğinizi kullanabilirsiniz.
Çizgi, nokta ve çubuklar yardımıyla yukarıdaki mesajları şöyle iletebilirsiniz:
- Verinin zamana göre değişimini
- Grupların bir birine göre büyüklüklerini
- Gruplar arasındaki farkın nasıl değiştiğini
- Bir bütünün parçalarının bir biriyle ilişkisini
- Standarttan sapma durumunu
- Verilerin bağıntısını (Correlation) ve dağılımını (Distribution)
Özetle, tablo ve matris ile verinin kendisini sunarsınız. Grafiklerle ise destekleyici ve dikkat çekici mesajlar hazırlayabilirsiniz.
Ben bu yazıda tek tip grafik kullanmayı tercih ettim. Raporlama ürünlerinin grafik yelpazesi oldukça geniştir. Hatta bir kısım ürünlere sonradan yeni grafik türleri de entegre edilebilir.
Raporlama alanında yeni sayılabilecek Microsoft Power BI’da zengin görsel yelpazesine sahip bir ürünüdür. Hem Power BI kurulumu ile gelen hem de Microsoft’un galerisinde yayınlananlar görseller oldukça tatmin edici. Hatta yeni görselleri geliştirip Power BI’da kullanma imkanın bile mevcut.
İşte bir kaç örnek görsel: